Cây sả mọc hoang và được trồng khắp nơi trên đất nước ta, là một loại gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn dân tộc. Sả cũng là một trong 10 vị thuốc cơ bản trong y học cổ truyền, có nhiều tác dụng phòng và chữa bệnh. Ngoài ra cây sả còn là nguyên liệu làm mỹ phẩm có tác dụng làm mượt tóc, cất tinh dầu… Cây còn có tên là: sả chanh, tranh thơm, cỏ sả, hương mao,…. Có nhiều loại sả: Sả Java (hay Sả xoè), Sả chanh (hay Sả dịu), Sả hồng (hay Sả rộng, Sả Palma-rosa), Sả bẹ (Sả Sri Lanka)… đều thuộc họ Lúa. Nào ngay bây giờ cùng với vjmopar.com tìm hiểu các bài thuốc hay trị cảm lạnh từ cây sả qua bài viết bên dưới nhé!
Phân biệt các loại sả
Sả chanh
Sả chanh (còn gọi Sả dịu), tên khoa học Cymbopogon flexuosus. Cây có nguồn gốc từ Ấn Độ, Myanmar, Thái Lan. Đây là loại cây bụi sống lâu năm, thân cao 1m – 1,5m. Phiến lá hẹp dài tới 1m, mép lá nhám, có bẹ lá cuốn chặt vào nhau. Thân rễ trắng hay hơi tím. Bẹ lá không có lông và có sọc dọc. Cụm hoa gồm nhiều hoa nhỏ và không có cuống. Cây sả chanh được nhân giống bằng cách trồng từ tép sả tách từ cây mẹ sau 1-2 năm.
Sả Java
Sả Java (Cymbopogon winterianus), có nguồn gốc từ quần đảo Java thuộc Indonesia. Giống Sả này thường mọc thành bụi, thân mọc thẳng có thể cao đến 2m. Gốc thân màu hồng tím hay đỏ tím. Cây có đốt ngắn, được bao bọc bởi các bẹ lá quấn chặt lấy nhau. Rễ cây phát triển khỏe, ăn sâu vào lòng đất 20-25cm. Lá sả Java thuôn dài có mép lá nhám, màu xanh, khi trưởng thành rũ xuống 2/3 phiến lá.. Chồi con mọc từ nách lá, tạo thành cây con được gọi là tép, nhiều tép tạo thành bụi. Chùy hoa gồm nhiều chùm mọc thẳng đứng.
Sả bẹ
Sả bẹ (còn gọi là Sả Sri Lanka), tên khoa học Cymbopogon nardus. Có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Á. Sả bẹ mọc thành bụi, tán rộng, thân cao tới 2m, lá dài hẹp, có ít hoặc không có lông. Hoa mọc kép, cụm hoa chùy, hoa dài 60 – 80cm. Gốc Sả Sri Lanka có màu tím hồng hay tím đỏ.
Sả hồng
Sả hồng (Sả hoa hồng, Sả Palma-rosa), tên khoa học Cymbopogon martinii, Cây Sả Hồng có thân lá nhỏ hơn các loại sả khác, mọc thành bụi cao đến 1,5m. Lá và hoa sả hồng được dùng chiết xuất tinh dầu nguyên chất.
Các bài thuốc trị cảm lạnh từ cây sả
Theo Đông y, cây sả vị cay, tính ấm vào 2 kinh: phế và vị. Được dùng làm thuốc trong các trường hợp:
Giải cảm lạnh
Nồi xông giải cảm hàn, cúm: nấu cùng các loại lá thơm khác (bưởi, tía tô, lá tre…).
Gói bột giải cảm: sả khô bỏ rễ 40g, hoắc hương khô 40g, bạc hà khô 40g, vỏ quýt lâu năm 20g, củ gấu (đã chế biến) 20g, cam thảo 20g. Sấy khô, tán bột đóng gói 20g. Người lớn ngày 2 gói chia 4 lần. Trẻ em liều 1/2. Uống với nước nóng, đi nằm cho ra mồ hôi. Nếu có nôn cho 3 lát gừng hãm lấy nước uống cùng.
Chữa ho, tiêu chảy, sưng đau
Chữa tiêu chảy do lạnh (hàn thấp): củ sả sao 12g, riềng sao 12g, gừng tươi nướng 8g, nụ sim 8g (hoặc búp ổi sao 12g). Lấy 500ml nước sắc còn 1/2. Chia 2 lần uống trong ngày.
Chữa ho do lạnh: củ sả tươi 30g, gừng tươi 20g. Mật ong 30g. Giã sả với gừng lọc lấy 200ml nước, hòa với mật ong đun nhỏ lửa cho sôi là được. Chia 3 lần uống trong ngày.
Chữa chấn thương sưng đau: củ sả già 12g, muồng 12g, rau má 12g, rễ tranh 12g, cỏ mực 12g, ké đầu ngựa 12g, cỏ màn chầu 12g, ngải xanh 8g, rễ nhàu 8g, gừng 3 lát, thuốc cứu 4g. Sắc 3 bát còn 1 bát, hòa với 1 ly rượu nhỏ để uống.
Sả còn có nhiều công dụng khác
– Làm mỹ phẩm trong dầu gội đầu để sạch mượt thơm tóc, dễ chải; là nguyên liệu chế dung dịch phòng muỗi; trồng sả quanh vườn để xua đuổi cả rắn và rết.
– Làm gia vị đi kèm với các món ăn có tính lạnh hoặc khó tiêu như món thịt chó; thịt bò nhúng giấm, thịt bò kim tiền, thịt bò cuốn mỡ chài, bò bún đều phải có sả ngâm giấm, sả muối dưa để ôn hóa dễ tiêu hơn; thịt vịt (vịt khìa) lươn (xào ớt sả) dồi hầm dừa, lươn om, lươn hấp dùng củ sả và lá sả.
– Muối với sả rang tán vụn để làm món chấm rất phổ biến đối với đồng bào miền núi có tác dụng trừ thấp khí.
